تحلیل وضعیت:
- زمینه‌های فعال‌سازی: تروئیکای اروپایی به دلیل افزایش غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران (تا ۶۰ درصد)، تعلیق نظارت‌های فراتر از پادمان، و تنش‌های منطقه‌ای ناشی از درگیری با اسرائیل، فشار را افزایش داده‌اند. با این حال، فعال‌سازی مکانیزم ماشه نیازمند اجماع سیاسی در اروپا و هماهنگی با شورای امنیت است، که با توجه به مخالفت احتمالی روسیه و چین، پیچیده به نظر می‌رسد.
- محدودیت زمانی: اعتبار مکانیزم ماشه تا اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) است، که این زمان محدود می‌تواند طرفین را به تصمیم‌گیری سریع‌تر سوق دهد. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک ابزار فشار سیاسی پیش از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده شود.
- وضعیت دیپلماتیک: ایران با تهدید به خروج از ان‌پی‌تی یا تسریع برنامه هسته‌ای پاسخ داده، اما رویکرد مذاکراتی نیز همچنان روی میز است. این دوگانگی می‌تواند نتیجه را نامطمئن کند.
سناریوها:
- فعال‌سازی موفق مکانیزم ماشه:
- فرآیند: اگر تروئیکا شکایتی به کمیسیون مشترک برجام ارائه کند و طی ۳۵ روز اختلاف حل نشود، موضوع به شورای امنیت ارجاع می‌شود. در صورت عدم صدور قطعنامه برای تعلیق تحریم‌ها طی ۳۰ روز، تحریم‌ها به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
- احتمال: با توجه به وتوی احتمالی روسیه و چین، این سناریو بعید به نظر می‌رسد، مگر اینکه فشار آمریکا و اسرائیل به اروپا شدت گیرد.
- فشار سیاسی بدون فعال‌سازی:
- تحلیل: اروپا ممکن است از تهدید مکانیزم ماشه به‌عنوان ابزاری برای «شوک درمانی» دیپلماتیک استفاده کند تا ایران را به مذاکره بازگرداند، بدون اینکه به فعال‌سازی واقعی منجر شود.
- احتمال: این سناریو با توجه به تمایل اروپا به حفظ برجام و اجتناب از تشدید تنش، محتمل‌تر است.
- عدم اقدام و بن‌بست:
- تحلیل: با نزدیک شدن به اکتبر ۲۰۲۵ و انقضای برخی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، ممکن است هیچ اقدامی صورت نگیرد و موضوع به بعد از این تاریخ موکول شود.
- احتمال: با توجه به اختلافات داخلی غرب و موضع ایران، این سناریو نیز قابل تصور است.
عواقب و نتایج احتمالی:
- اقتصادی:
- بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و نفتی می‌تواند صادرات نفت ایران را کاهش دهد، ارزش ریال را به شدت پایین بیاورد، و تورم را افزایش دهد.
- مسدود شدن دارایی‌های ایران در بانک‌های خارجی و قطع همکاری شرکت‌های بین‌المللی، فشار بر کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاری را تشدید می‌کند.
- سیاسی:
- تشدید تنش با غرب و احتمال خروج ایران از ان‌پی‌تی یا گرایش به تسلیحات هسته‌ای می‌تواند به انزوای بیشتر منجر شود.
- تقویت موضع سخت‌گیرانه داخلی در ایران و کاهش شانس مذاکرات آینده.
- منطقه‌ای:
- افزایش تنش با اسرائیل و آمریکا ممکن است به درگیری نظامی بیشتر منجر شود.
- کشورهای همسایه ممکن است تحت فشار بین‌المللی، همکاری اقتصادی با ایران را کاهش دهند.
- اجتماعی:
- بیکاری و گرانی نیازهای اولیه زندگی می‌تواند نارضایتی عمومی را افزایش دهد و فشار بر دولت را بیشتر کند.
نتیجه‌گیری:
فعال‌سازی مکانیزم ماشه در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد، مگر اینکه تحولات غیرمنتظره‌ای مانند حمله نظامی گسترده یا نقض آشکار تعهدات هسته‌ای رخ دهد. با این حال، تهدید آن به‌عنوان یک ابزار فشار سیاسی ادامه خواهد داشت. عواقب اقتصادی و سیاسی آن برای ایران سنگین خواهد بود، اما اثربخشی آن به واکنش ایران و اجماع بین‌المللی بستگی دارد. برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، توصیه می‌شود ریسک‌های ارزی و بازار را با تنوع‌بخشی به دارایی‌ها (مانند طلا) مدیریت کنند و اخبار دیپلماتیک را به‌دقت دنبال کنند. وضعیت همچنان پویا است و پیش‌بینی قطعی دشوار است.
دیدگاه خود را بنویسید